Jeżeli znasz już podstawy filmowania i wiesz już co nieco na temat postprodukcji, to czas poruszyć bardziej zaawansowane kwestie, które pozwolą Ci nagrywać i montować jeszcze lepsze filmy. Jednym z pojęć, które jest doskonale znane zaawansowanym filmowcom jest rozpiętość tonalna w filmie. Co kryje się pod tym tajemniczo brzmiącym pojęciem i dlaczego rozpiętość tonalna jest najważniejszym z elementów odpowiedzialnych za jakość filmu?

    Co to jest rozpiętość tonalna aparatu i kamery? 

    Rozpiętość tonalna znana jest również pod nazwami dynamika tonalna, zakres tonalny czy zakres dynamiczny (z ang. dynamic range). Choć początkowo nazwa może Ci nic nie mówić, to zapewniam, że ze zjawiskiem rozpiętości tonalnej spotykasz się codziennie.

    Rozpiętość tonalna określa to ile szczegółów matryca aparatu lub kamery widzi jednocześnie w najciemniejszych i najjaśniejszych partiach kadru, w jednym ujęciu filmowym.

    Najłatwiej jest to zrozumieć na przykładzie nagrywania ujęć filmowych w pomieszczeniu z oknami, kiedy na zewnątrz jest dzień – jeżeli filmowany w pomieszczeniu obiekt (np. osoba) jest poprawnie naświetlony (dobrze widać tę osobę) i widać to, co znajduje się za oknami (np. budynki i drzewa), to znaczy, że aparat lub kamera ma dużą rozpiętość tonalną. Jeżeli natomiast za oknami widać tylko białe plamy, to znaczy, że rozpiętość tonalna jest mała. Z tego wynika, że im większa rozpiętość tonalna, tym lepiej, ponieważ w kadrze ujęcia filmowego będzie można dostrzec więcej szczegółów, przy zachowaniu wysokiej jakości obrazu. 

    Zakres dynamiczny to element specyfikacji, na który zdecydowanie warto zwrócić uwagę na etapie wyboru sprzętu do nagrywania filmów, czyli aparatu lub kamery. Im większa rozpiętość tonalna, tym lepiej, bo dzięki temu film wygląda bardziej filmowo, a więc profesjonalnie, ponieważ:

    • zawiera mniej przepaleń lub nie zawiera ich wcale, więc zawiera detale (informacje) w jasnych partiach kadru,
    • zawiera detale (informacje) w ciemnych partiach kadru, dzięki czemu obraz jest bardziej „matowy”, co jest pożądane – a nie jest “lśniący” i przekontrastowany, co jest niepożądane.

    W przypadku filmu nagrywanego aparatem czy kamerą o dużej rozpiętości tonalnej oszczędzisz również dużo czasu i wysiłku na etapie korekcji kolorów, głównie podczas poprawiania ekspozycji.

    Można więc śmiało stwierdzić, że zakres tonalny aparatu lub kamery dla każdego filmowca powinien być najważniejszym, albo przynajmniej jednym z najważniejszych elementów specyfikacji sprzętu. Im większa rozpiętość tonalna, tym nagrany obraz bardziej przypomina ten, który gołym okiem widzimy na żywo. 

    Jak osiągnąć możliwie największy zakres dynamiczny w filmie?

    Rozpiętość tonalna jest wyrażana w stopniach lub krokach. Przed rozpoczęciem nagrywania należy ustawić aparat lub kamerę w taki sposób, aby umożliwić sprzętowi osiągnięcie jak największego zakresu dynamicznego.

    Matryca aparatu i kamery osiąga najwyższą rozpiętość tonalną wyłącznie wtedy, kiedy ujęcia filmowe nagrywane są w profilu logarytmicznym i ustawionym natywnym ISO (dla tej matrycy i profilu log).

    Profil logarytmiczny (log)

    Profil log, czyli profil logarytmiczny, to inaczej mówiąc płaski profil kolorystyczny oparty o krzywą logarytmiczną. Ujęcia filmowe nagrane w profilu log wyglądają profesjonalnie, jednak obróbka takich ujęć wymaga wiedzy i pochłania więcej czasu.

    Natywne ISO

    Każdy aparat i kamera może mieć inne natywne ISO, jednak najczęściej jest to 400 (Canon, Lumix, Blackmagic Design), 640 (Sony, Fuji) lub 800 (Canon, Sony, Nikon). Informację o tym jakie jest natywne ISO dla konkretnego modelu aparatu czy kamery znajdziesz w dokumentacji tego sprzętu i na stronie internetowej producenta.

    Po co nagrywać w profilu log?

    Łączenie natywnego ISO i profilu log nie jest konieczne, jednak zapewnia możliwie największą rozpiętość tonalną. Ponadto nagrywanie w płaskim profilu kolorystycznym produkuje “surowe” ujęcia filmowe, a więc bez sztucznie podbitej ostrości, bez kontrastu i nasycenia kolorów. Dzięki temu masz pełną kontrolę nad postprodukcją każdego ujęcia filmowego, a więc filmu. Możesz pokolorować ujęcia wedle własnej wizji, nadając filmowi unikalny klimat i styl. Oprócz tego, jeżeli w przyszłości zechcesz w inny sposób pokolorować ten sam film lub użyć tych samych ujęć w innym projekcie, to masz taką możliwość. To tak jakbyś wywoływał tę samą kliszę ponownie.

    Nagrywanie ujęć filmowych w profilu neutralnym

    Jeżeli twój aparat lub kamera nie posiada profilu logarytmicznego, a zależy Ci na jak największej rozpiętości tonalnej i większej kontroli w postprodukcji, to pracuj na zmodyfikowanym profilu neutralnym, tzw. PROLOST. Wystarczy, że w natywnym profilu neutralnym zredukujesz ostrość, kontrast i saturację.

    Kiedy nie nagrywać w profilu log?

    Nagrywanie w profilu logarytmicznym nie zawsze jest dobrym rozwiązaniem. Nagrywanie w tym profilu sprawdzi się najlepiej w warunkach dobrego oświetlenia. Im więcej materiału nagrasz w profilu log, tym lepiej, jednak warunki oświetleniowe nie zawsze są po naszej stronie. Jeżeli jest ciemno wybór profilu płaskiego nie jest dobrym rozwiązaniem z dwóch powodów:

    1. W ciemnościach rozpiętość tonalna nie jest potrzebna, bo jest… ciemno,
    2. Profil log charakteryzuje się szumieniem (generowaniem ziarna) w najciemniejszych partiach kadru.

    Rozpiętość tonalna to kluczowy parametr dla jakości filmu

    Im większa rozpiętość tonalna, tym bardziej nagrywany film będzie bliższy temu, co w rzeczywistości widzi ludzkie oko. Oznacza to, że dynamika tonalna to jeden z najważniejszych, a często najważniejszy parametr decydujący o jakości wizualnej filmu. Dlatego podczas wybierania sprzętu zwróć uwagę na ten parametr, bo to od niego zależy jakość Twoich filmów. Pamiętaj, że nagrywając w płaskim profilu kolorystycznym i w natywnym ISO uzyskasz maksymalny zakres dynamiczny.