Podstawą udanego zdjęcia czy ujęcia w filmie jest przede wszystkim światło, kadr, odpowiednio dobrany sprzęt i wprawne oko. Ze światłem bywa różnie – zwykle jest go za mało, przez co trzeba albo doświetlać plan zdjęciowy albo zdjęcie czy film rozjaśnić w postprodukcji. Zdarza się jednak, że światła jest za dużo lub nagrywając film chciałbyś mieć mocno otwartą przysłonę w obiektywie, aby zmniejszyć głębię ostrości, czyli osiągnąć efekt rozmytego tła. Niezależnie od sytuacji z pomocą przychodzi filtr szary, czyli filtr ND. Czym jest filtr ND, jak działa i jak z niego korzystać?

    Co to jest filtr szary, czyli filtr ND?

    Pojęcie filtr ND i filtr szary stosowane są wymiennie, oznaczają jednak to samo. Filtr ND odpowiada za ograniczenie ilości światła wpadającego do obiektywu, a więc tym samym na matrycę aparatu. Oczywiście można zmniejszać czułość ISO i zamykać przesłonę, a także maksymalnie skrócić czas migawki, jednak w niektórych warunkach, np. fotografowanie pod słońce, nad wodą, gdzie odbijają się promienie czy w śnieżnej scenerii takie zabiegi mogą nie być wystarczające. Również w sytuacji, gdy chcemy zastosować długi czas naświetlania, zbyt duża ilość światła w otoczeniu może na to nie pozwolić. 

    Filtr ND (neutral density) to nic innego, jak ciemne szkiełko, które z reguły nakręca się na obiektyw. Można porównać je do okularów przeciwsłonecznych założonych na obiektyw. Im większa moc filtra, tym mniej światła dotrze do matrycy aparatu lub kamery. Co istotne, filtr szary jest zupełnie neutralny dla kolorów, stąd jego nazwa. Jeśli więc zamierzasz robić ujęcia filmowe lub zdjęcia w miejscu o dużej ekspozycji na światło, filtr ND będzie Twoim niezastąpionym pomocnikiem. Filtr szary jest nieoceniony również w sytuacji, gdy w otoczeniu jest nadmiar światła, ale potrzebne jest długie naświetlanie, np. przy fotografii krajobrazowej.

    Rodzaje filtrów ND

    Istnieje kilka rodzajów filtrów szarych, o różnej mocy. Oznaczenie cyfrowe filtra wyraża czas, o jaki wydłuża on naświetlanie. Szare filtry występują w zakresie od 4 do nawet 1000, przy czym 4 oznacza, że zamiast 4 sekund, naświetlanie może trwać 16 sekund – wydłuża je czterokrotnie. Czasem moc filtra wyrażona jest w jednostkach EV, które oznaczają, ile światła filtr zatrzymuje, czyli nie przepuszcza.

    Moc filtrów działa następująco:

    • ND 4 – redukcja o 2 EV, czas naświetlania 4 razy dłuższy,
    • ND 8 – redukcja o 3 EV, czas naświetlania 8 razy dłuższy,
    • ND 16 – redukcja o 4 EV, czas naświetlania 16 razy dłuższy,
    • ND 32 – redukcja o 5 EV, czas naświetlania 32 razy dłuższy,
    • ND 64 – redukcja o 6 EV, czas naświetlania 64 razy dłuższy,
    • ND 100 – redukcja o 6 i ⅔ EV, czas naświetlania 101 razy dłuższy,
    • ND 200 – redukcja o 7 i ⅔ EV, czas naświetlania 203 razy dłuższy,
    • ND 500 – redukcja o 9 EV, czas naświetlania 512 razy dłuższy,
    • ND 1000 – redukcja o 10 EV, czas naświetlania 1024 razy dłuższy.

    Typy filtrów ND

    Tak, jak istnieje kilka rodzajów filtrów ze względu na moc redukcji ilości światła wpuszczanego do obiektywu, tak różnią się one od siebie także sposobem montażu i typem.

    Filtry szare mogą być:

    • nakręcane na przód obiektywu,
    • wbudowane w adapter znajdujący się między korpusem aparatu (mocowaniem na obiektyw) a obiektywem (bagnetem),
    • montowane fabrycznie w aparat lub kamer między matrycą, a obiektywem.

    Typy filtrów ND:

    • stałe – o stałej mocy:
      • zaleta – zapewniają doskonałą jakość i nie generują niepożądanych skaz na wyprodukowanym obrazie,
      • wada – mają konkretną moc, więc filtry stałe trzeba często zmieniać w zależności od warunków oświetleniowych.
    • zmienne – o zmiennej mocy (pokręcenie filtrem zmienia jego moc):
      • zaleta – nie trzeba ich zmieniać na inne i często na cały dzień zdjęciowy wystarczy jeden filtr zmienny,
      • wada – generują niepożądaną winietę lub efekt X na środku kadru, co negatywnie odbija się na jakości filmu.

    Filtr ND w filmowaniu

    Filtr szary w filmie pozwala na mocne otworzenie przysłony, bez przepalenia ujęcia. Oznacza to, że nagrywając film w bardzo słoneczny dzień możesz osiągnąć efekt rozmytego tła, otwierając przysłonę w obiektywie do wartości np. f/1.8, redukując światło za pomocą filtra ND. Stosując filtr szary podczas nagrywania filmu nie złamiesz zasady 180 stopni czasu migawki, dzięki czemu Twoje produkcje video będą wyglądać bardzo filmowo. Filtry ND stosuje się oczywiście również dronach.

    Dlaczego warto stosować filtry ND?

    Postprodukcja filmu i obróbka zdjęć to zadanie lubiane przez wielu. Pozwala na wyciągnięcie tego co najlepsze z Twojej pracy, a niejednokrotnie także na zmianę charakteru zdjęcia czy filmu. Jednak to światło jest parametrem decydującym w największej mierze o jakości Twojego dzieła. Jeśli jest go za mało można operować trójkątem ekspozycji, aby uzyskać najlepsze efekty. Jeżeli jednak światła jest zbyt dużo, to w tym przypadku jedynym ratunkiem jest przymknięcie przysłony, ale nie po to inwestujesz w jasne obiektywy, aby ustawiać przysłonę f/8 i tracić możliwość uzyskania płytkiej głębi ostrości. W dodatku zbyt duża ilość światła padająca na obiektyw nie pozwala na długi czas naświetlania, co jest wręcz niezbędne np. w przypadku fotografii krajobrazowej.