Wykorzystanie wizerunku osób trzecich w filmie ślubnym i reklamowym

Niewątpliwie wykorzystanie wizerunku osób trzecich to temat, który dotyka wszystkich pracujących z kamerą, aparatem fotograficznym, czy innym narzędziem do utrwalania otoczenia i znajdujących się w nim ludzi (i nie tylko…). Wykorzystanie wizerunku jest szczególnie ważne w sytuacji, gdy film przez Ciebie tworzony ma być wykorzystany w celach komercyjnych (nie oznacza to, że w innych przypadkach jest nieważny). Inaczej mówiąc, jeśli chcesz na tym filmie zarobić pieniądze, to zdecydowanie powinieneś zadać sobie ten trud i zabezpieczyć prawa osób trzecich w tym zakresie. Zarówno ochrona danych osobowych jak i wykorzystanie wizerunku nastręcza jednak wiele trudności zarówno filmowcom, ale też samym prawnikom. Nie ma bowiem jednego złotego rozwiązania na wszystkie sytuacje, które mogą Cię w życiu spotkać.

Już na wstępie zatem wyraźnie zaznaczam, że musisz indywidualnie podchodzić do tematu wykorzystania wizerunku. Oznacza to, że za każdym razem jak bierzesz zlecenie miej w tyle głowy pytanie: „A co z wizerunkiem osób trzecich? Czy potrzebuję tutaj jakichś zgód?”. W ramach niżej opisanych kilku punktów nakreślę Ci czym jest wizerunek, jak jest chroniony i jak go chronić albo jak uniknąć problemów, gdy nie masz możliwości zapewnienia 100% ochrony.

Co to jest wizerunek? Co podlega ochronie wizerunku?

Zacznijmy zatem od podstaw. Wizerunek człowieka rozumiany jako fizyczny obraz człowieka podlega ochronie zarówno jako dobro osobiste, jak i dane osobowe (tak, dobro osobiste i dane osobowe to dwa różne zagadnienia). Utrwaleniem wizerunku jest zatem ujęcie całej lub jakiejś części sylwetki w dowolny sposób. Obojętnie czy to będzie aparat, czy kamera na ślubie czy na planie filmu reklamowego. Kluczowe jest jednak to, czy możliwa jest identyfikacja osoby w oparciu o to ujęcie.

Ochronie jednak nie podlega samo utrwalenie wizerunku, a jego rozpowszechnianie. Inaczej mówiąc, możesz nagrać film reklamowy na którym będzie całe mnóstwo różnych osób i dopóki nie zaczniesz go rozpowszechniać – nie wymaga to zgody. Oczywiście pamiętaj, żeby nie naruszać czyjejś prywatności w sposób przesadny, nachalny, uporczywy itd. Są na to inne paragrafy… Czym zatem będzie rozpowszechnienie wizerunku? Rozpowszechnienie wizerunku to nic innego jak udostępnienie go w taki sposób, że będzie dostępny dla innych bliżej nieokreślonych odbiorców.

Ważne! Jeśli jednak udostępnisz tak zebrany wizerunek z góry określonemu wąskiemu gronu odbiorców (np. tylko parze młodej) – nie będzie to rozpowszechnienie wizerunku. Jeśli jednak wrzucisz taki film na YouTube – wiadomo, rozpowszechniasz wizerunek osób trzecich. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody.

Zgoda na wykorzystanie wizerunku w filmie

Jeśli prowadzisz działalność komercyjną, czyli zarabiasz na swojej pracy, to zaleca się nawet podpisywanie umów o rozpowszechnienie wizerunku. Sama zgoda to może być za mało gdy np. ktoś będzie oczekiwał wynagrodzenia za wykorzystanie swojego wizerunku. Umowa o wykorzystanie wizerunku daje też dodatkowe prawa. Zgodę można zawsze po prostu wycofać, a umowę rozwiązać jest trudniej.

Umowa daje Ci możliwość uregulowania zakresu wykorzystania wizerunku, wypowiedzenia takiej umowy, rozwiązania jej i odszkodowania w razie rozwiązania, określa czas trwania takiej umowy oraz wynagrodzenie. Niestety zgoda to tylko jednostronne oświadczenie, które również jednostronnie może zostać wycofane i niewiele będzie można z tym zrobić.

Co powinna zawierać zgoda na wykorzystanie wizerunki w filmie (jednostronna albo umowna)?

• Zakres wykorzystania wizerunku utrwalonego w określonych okolicznościach,
• Cel wykorzystania wizerunku,
• Miejsce publikacji, rozpowszechnienia
• I inne elementy, o ile będą istotne w danej sytuacji.

Wyjątki od reguły

Zgody nie są konieczne zawsze, o wyjątkach powiem Ci krótko i zwięźle poniżej:

• Wykorzystanie wizerunku za wynagrodzeniem – jeśli zapłaciłeś komuś za prawo do wykorzystania wizerunku (nie musisz uzyskiwać specjalnej zgody).
• Wizerunek osoby powszechnie znanej – jeśli osoba powszechnie znana, w ramach wykonywanej przez siebie działalności (pracy) zostanie uchwycona na filmie, bądź zdjęciu – nie potrzebujesz zgody na rozpowszechnienie tego wizerunku. Prywatne sytuacje to zupełnie inny temat.
• Wizerunek osoby jest tylko szczegółem większego całokształtu – np. ludzie na koncercie, kibice na meczu piłki nożnej itd.

Przykłady wykorzystania wizerunku w filmie

Pracodawca – zgoda czy umowa?

Pracodawcy zdecydowanie powinni podpisywać umowy na wykorzystanie wizerunku pracowników. Wyobraź sobie, że pracodawca wydaje dziesiątki tysięcy złotych na materiały reklamowe, ulotki, bannery, billboardy, reklamy itd. Następnie okaże się, że ma jedynie zgodę pracownika, który taką zgodę wycofa. Straty będą ogromne. W przypadku umowy można łatwo uniknąć takiego ryzyka.

Ślub i wesele – wykorzystanie filmu w portfolio?

Jeśli nagrany film ślubny wyślesz tylko parze młodej na prywatnym dysku w chmurze – nie jest to rozpowszechnienie i nie wymaga zgód. Jeśli jednak będziesz chciał wstawić film na swoją stronę i promować swoją pracę – zadbaj co najmniej jednostronne zgody (mając świadomość, że mogą zostać wycofane).

Film reklamowy – kto ma uzyskać zgodę?

Jeśli Twoją rolą jest wyłącznie utrwalenie wizerunku, a rozpowszechnianiem filmu będzie się zajmował ktoś inny – pamiętaj, że ryzyko jest tam, gdzie jest źródło rozpowszechnienia. Warto jednak, w ramach dobrych praktyk, wyjaśnić to klientowi.

O czym pamiętać pozyskując zgodę na wykorzystanie wizerunku

Temat wykorzystania wizerunku osób trzecich w filmach jest skomplikowany i należy go rozpatrywać indywidualnie. Pamiętaj, że zgoda jest zawsze potrzebna (od tej zasady są tylko dość wąskie 3 wyjątki). Pamiętaj, że zgoda jest jednostronna i czasami lepsza będzie umowa. Pamiętaj czym jest wizerunek i nie przekraczaj granicy dobrego smaku podczas utrwalania tego wizerunku. Bądź profesjonalistą i doradzaj swoim klientom wykorzystując wiedzę z tego artykułu.