Jak ustawić balans bieli w aparacie i kamerze?

Poprawna kompozycja kadru, dobre światło, robisz zdjęcie albo nagrywasz klip wideo i… obraz jest zbyt żółty lub zbyt niebieski. Co się stało? Najprawdopodobniej ustawiłeś niewłaściwy balans bieli. To on w dużej mierze odpowiada za właściwą kolorystykę obrazu i jego naturalny wygląd. Balans bieli to jedno z ustawień aparatu i kamery, na które koniecznie musisz zwrócić uwagę. Czym jest balans bieli i co musisz o nim wiedzieć?

Co to jest balans bieli i czemu służy? 

Ludzkie oko ma wyjątkową zdolność szybkiej adaptacji do różnych warunków oświetleniowych. Gdy wchodzisz do pomieszczenia, w którym jest tylko sztuczne światło, oko adaptuje się niemal błyskawicznie do tych warunków, dzięki czemu widzisz ludzi i obiekty możliwie jak najbardziej naturalnie. Gdy z takiego pomieszczenia wyjdziesz na zewnątrz, gdzie występuje światło naturalne, a niebo jest bezchmurne, również po kilku sekundach będziesz widzieć otoczenie naturalnie. Tak samo dzieje się, gdy z pomieszczenia ze sztucznym oświetleniem wyjdziesz na zewnątrz, gdzie panuje już mrok. Obraz, jaki widzisz, nie będzie przekłamany kolorystycznie, tj. otoczenie nie będzie miało nienaturalnego zabarwienia. Obiekty będziesz widzieć mniej lub bardziej wyraźnie, jednak będą one wyglądać naturalnie. 

Natomiast żaden, nawet najlepszy aparat ani kamera nie mają zdolności takiej adaptacji, przez co w różnych warunkach oświetleniowych obraz będzie wyglądał różnie. W pomieszczeniach ze sztucznym oświetleniem obraz będzie miał żółto-pomarańczowe zabarwienie, w ciemności zaś zdjęcie będzie zabarwione na odcienie niebieskiego. W obu przypadkach obraz będzie wyglądał bardzo nienaturalnie. Dlaczego tak się dzieje?

Za maksymalnie naturalny wygląd obrazu odpowiada balans bieli. To określenie jest polskim odpowiednikiem angielskiego white balance (w skrócie WB), co według Wikipedii oznacza – proces kompensacji barw obrazu zarejestrowanego przez matrycę dla temperatury barwowej oświetlenia, jakie towarzyszyło wykonaniu zdjęcia, w celu przedstawienia kolorów w sposób najbardziej naturalny lub satysfakcjonujący odbiorcę. Mówiąc prościej – balans bieli to parametr aparatu i kamery odpowiadający za jak najbardziej naturalną i odpowiadającą rzeczywistości kolorystykę w danym świetle. 

Może wydawać się, że ustawienie automatycznego balansu bieli rozwiązuje sprawę – w końcu na takim parametrze sprzęt sam powinien się dostosować do aktualnych warunków oświetleniowych i zarejestrować jak najbardziej naturalny obraz. Praktyka pokazuje jednak, że nie zawsze jest to najlepsze rozwiązanie, bo automat nie działa idealnie i nieraz lepiej sprawdzi się wybór innego ustawienia (najczęściej gotowego profilu) lub ręczne wybranie stopni Kelvina (K) w ustawieniach WB.

Jak ustawić balans bieli w aparacie i kamerze?

Zdarza się, że żadne z fabrycznych ustawień nie zdaje do końca egzaminu w niektórych sytuacjach. Na ręczne ustawianie nie zawsze jest czas. Jak zatem znaleźć kompromis? Większość, a przynajmniej sporo modeli aparatów fotograficznych i kamer ma możliwość ustawiania spersonalizowanych profili WB, dzięki czemu w podobnych warunkach oświetleniowych możesz skorzystać z dodatkowego, gotowego profilu, bez potrzeby zabawy suwakami za każdym razem. 

CWB, czyli Custom White Balance w aparacie

Najprostszym sposobem jest stworzenie własnego niestandardowego wzorca (z ang. custom white balance) i zapisanie go jako ustawienie, które po prostu wybierasz w konkretnych warunkach oświetleniowych. Jak to zrobić? Zrób zdjęcie białej kartki lub innego przedmiotu w tym kolorze. Następnie w ustawieniach Custom White Balance wskaż to zdjęcie. Aparat na podstawie białej kartki ustawi poprawny balans bieli, bo potraktuje ją jako punkt odniesienia w danych warunkach oświetleniowych, czyli wie przy jakim ustawieniu balansu bieli białe jest białe, więc pozostałe kolory również będą wyglądać prawidłowo.

Balans bieli, a temperatura barwowa

Oczywiste jest to, że nie w każdym kadrze znajdzie się obiekt o czystym, białym kolorze. W takim przypadku powinien zadziałać algorytm wykrywający tzw. zafarb, czyli kolor dominujący. Wówczas aparat czy kamera w trybie AWB (automatyczny balans bieli) na podstawie najjaśniejszego obszaru i zafarbu odpowiednio skompensuje kolory. Jednak automat może być zawodny i nie można mu w pełni ufać.

Pojęciem nieodłącznie związanym z balansem bieli jest temperatura barwowa. Rozróżniamy światło ciepłe i zimne, i jest to różnica do wychwycenia gołym okiem. Zimne barwy to te, które wpadają w niebieskie tony, ciepłe zaś w odcienie żółtego i pomarańczowego. Ten parametr określa się precyzyjniej za pomocą stopni Kelvina (K).

Im niższa wartość, tym cieplejsze światło i analogicznie, im wyższa, tym światło jest zimniejsze. Dla podstawowych potrzeb wystarczy wiedzieć, że:

• 5500K – 6500K – światło dzienne
• 4000K – 5000K – światło fluorescencyjne
• 3000K – 4000K – wschód słońca / zachód słońca
• 2500K – 3200K – światło sztuczne (żarówki, itp.)
• 1000K – 2000K – ogień (świeczka, ognisko, itp.)

Kiedy masz do czynienia ze światłem o w miarę jednolitej temperaturze barwowej, to wystarczy ustawić AWB lub któryś z trybów zaprogramowanych na konkretny przedział temperaturowy (np. światło dzienne, światło żarowe, światło jarzeniowe, pochmurny dzień). 

Jak radzić sobie ze światłem mieszanym? 

Jednak sytuacja, w której masz do czynienia z kilkoma źródłami światła o różnej temperaturze barwowej, staje się nieco bardziej skomplikowana i trudno uzyskać naturalny efekt. Na którym źródle bowiem bazować, ustawiając balans bieli? Zmienne światło, np. w czasie pochmurnej i wietrznej pogody, kiedy raz mocno świeci słońce, a raz niebo jest całkowicie zachmurzone, czy sytuacja, w której w pomieszczeniu jednocześnie działa kilka źródeł światła o różnej temperaturze barwowej, to niemałe wyzwanie. Ustawienie aparatu na tryb automatycznego balansu bieli czy wybór konkretnego presetu mogą nie do końca zdać egzamin. W takiej sytuacji ręcznie ustaw balans bieli dopasowując go do temperatury barwowej głównego światła, które oświetla twarz bohatera.

Jak poprawić balans bieli?

Jeżeli jesteś fotografem, to koniecznie korzystaj z formatu RAW. Jest to format, który w oparciu o metadane zawiera ogrom informacji, dzięki czemu podczas obróbki zdjęcia możesz realnie zmienić balans bieli. W przypadku pliku JPG będzie to albo bardzo trudne albo niemożliwe, chyba, że są to 10-bitowe pliki HEIF, to jest szansa na ratunek. Jeżeli mówimy o filmowaniu sytuacja wygląda nieco inaczej. Jeżeli filmy nagrywasz w 8-bitowym kodeku, to niepoprawne ustawienie balansu bieli może Cię kosztować całkowitą utratę materiału, ponieważ ciężko będzie go odratować w postprodukcji – jest to wykonalne, ale w mniejszości przypadków, a jak już uda się przeprowadzić korekcję kolorów, to często nie są one w pełni poprawne. Jeżeli nagrywasz w 10-bitowym kodeku, to szansę na poprawę źle nagranego materiału wzrastają kilkunastokrotnie. Natomiast jeżeli nagrywasz w kodeku RAW (np. ProRes RAW albo Canon Cinema RAW), który pozwala na poprawę balansu bieli, to na planie zdjęciowym nie musisz się nim martwić – jednak nie możesz się rozleniwiać, więc zawsze ustawiaj balans bieli poprawnie, a zmianę w pliku RAW traktuj jako ewentualność, a nie konieczność. W tym przypadku w programie do montowania po prostu wpisujesz poprawną dla klipu wideo wartość WB i… gotowe. Jednak kodeki RAW występują tylko w bardzo drogich aparatach i kamerach albo wymagają zakupienia zewnętrznego rekordera, np. Atomos Ninja V/+.

W przypadku klasycznych 8 lub 10-bitowych kodeków, w swoim programie do montażu filmów możesz:

• korzystając z funkcji automatycznego poprawienia balansu bieli wskazać kursorem myszy obiekt, który wiesz, że na pewno był biały,
• popracować z suwakiem temperatury i sprawdzić przy jego suwaniu kolory faktycznie wracają do normy,
• popracować na odpowiedzialnym za średnie tony (midtones) kole kolorów, przesuwając kulkę znajdującą się w jego środku albo w stronę żółtego/pomarańczowego/czerwonego albo w stronę niebieskiego.

Co to jest black balance, czyli balans czerni?

O ile pojęcie white balance jest powszechnie znane i słyszał o nim nawet początkujący adept fotografii i filmowania aparatem, o tyle black balance jest pojęciem, z którego istnienia nie każdy zdaje sobie sprawę. Tymczasem warto wiedzieć, że tak samo, jak wzorzec bieli wpływa na poprawność pozostałych kolorów, tak samo istotny jest wzorzec czerni. Jeśli czarny nie będzie całkiem czarny, bo będzie podbarwiony np. na czerwono, to pozostałe kolory również mogą zyskać nienaturalne zabarwienie. Balans czerni występuje głównie w kamerach, w których najczęściej ustawia się je kalibrując matrycę przy uruchamianiu lub za pomocą specjalnej funkcji.

Balans bieli to kluczowy parametr dla kolorów filmu

Jeśli do tej pory pojęcie balansu bieli i cyferki w ustawieniach wydawały Ci się skomplikowane i nie do przejścia, teraz wiesz już, że nie ma się czego bać. Podstawą jest zapamiętanie przedziałów temperatur barw dla poszczególnych warunków oświetleniowych, aby za każdym razem poprawnie ustawić balans bieli.